DE CIJFERS ZIJN BEKEND EN WE WETEN HET ZEKER: LOCKDOWNS WAREN ERGER DAN NUTTELOOS
Het was allemaal voor niets. Echt, voor niets. De ellende die we onszelf na maart 2020 hebben aangedaan – de schoolsluitingen, de kapotgemaakte bedrijven, de schulden, het autoritarisme – werd veroorzaakt door een moment van lichtzinnige paniek.
Hoe kan ik daar zo zeker van zijn? Want drie en een half jaar later zijn de resultaten binnen. En ik waarschuw je: ze zijn een sombere lectuur voor iedereen die met de lockdowns heeft ingestemd. Er was altijd al sprake van een tegenfeit. Zweden heeft geen maskermandaten of thuisblijf-regels opgelegd. Het sloot zijn grenzen en zijn activiteiten niet. Afgezien van het verbieden van grote bijeenkomsten, ging het gewoon door en werden de mensen opgedragen hun gezond verstand te gebruiken.
Internationaal werden Zweden afgeschilderd als gokkers die de wetenschappelijke consensus tartten. Maar zij waren het die de epidemische protocollen volgden die in rustiger tijden door de WHO waren opgesteld – protocollen die nooit rekening hielden met de massale immobilisatie van de bevolking.
De rest van de wereld begon aan een experiment; Zweden was de controlefactor. En de leiders van andere landen wisten het destijds. Vandaar hun wrok tegen die stugge, verstandige sociaal-democratie.
In een reeks gelekte WhatsApp-berichten raasde de Britse minister van Volksgezondheid, Matt Hancock, over wat hij het ‘fucking Zweden-argument’ noemde. In een van zijn teksten droeg hij een adviseur op om “drie of vier punten te geven waarom Zweden ongelijk heeft.”
Let op de formulering: ‘waarom’ en niet ‘als’. Groot-Brittannië had zich, net als het grootste deel van de wereld, inmiddels verplicht tot het meest onliberale en dure beleid van de moderne tijd. Het idee dat er overdreven gereageerd was, was te vreselijk om over na te denken.
Een tijdlang leek Zweden het slechter te doen dan vergelijkbare landen. Het was nooit de uitschieter die nodig was om de lockdowns te rechtvaardigen. Het gerapporteerde dodental eind juni 2020 – 517 sterfgevallen per miljoen mensen – was hoger dan in de rest van Scandinavië, maar lager dan in Spanje en Italië.
Toch zorgde die vroege hobbel ervoor dat critici konden verklaren dat het beleid van openheid had gefaald. De New York Times deed Zweden af als een ‘pariastaat’. Voormalig president Donald Trump verklaarde: “Zweden lijdt zeer zwaar. Je weet het toch? Zweden lijdt heel erg zwaar.”
Maar het verklaarde doel van het vertragen van de overdracht was er om de curve af te vlakken, zodat ziekenhuizen op geen enkel moment onder water zouden komen te staan. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Zweedse infecties op de voorgrond stonden. Maar ze kwamen nooit in de buurt van het overbelasten van het zorgsysteem.
Hoe dan ook, zelfs binnen Scandinavië hadden verschillende landen verschillende regels voor het registreren van Covid-sterfgevallen. In Noorwegen moest Covid door de behandelend arts als doodsoorzaak worden aangemerkt. Als je in Zweden stikte in een gehaktbal terwijl je het virus bij je droeg, telde je als een Covid-dood.
Dat is de reden waarom statistici destijds zeiden dat we moesten wachten tot de cijfers bekend waren voordat we vergelijkbare vergelijkingen konden maken. De meest fundamentele maatstaf is het totale aantal sterfgevallen – dat wil zeggen hoeveel mensen zijn gestorven tijdens de drie jaar van de pandemie ten opzichte van de voorgaande drie jaar.
Op die manier kon Zweden niet alleen een hoog sterftecijfer vermijden. Volgens Eurostat, het officiële statistische bureau van de EU, had het het laagste sterftecijfer in Europa, lager dan dat van Denemarken, Noorwegen en Finland – 4,4% hoger dan in de voorgaande periode, vergeleken met 11,1% voor Europa als geheel.
We kunnen die berekening verfijnen door rekening te houden met leeftijd, zwaarlijvigheid, enzovoort, en ons af te vragen hoeveel mensen er normaal gesproken verwachten te zullen sterven. Als we dat doen, vergroot Zweden feitelijk zijn voorsprong op de rest van Europa.
Andere ranglijsten gebruiken andere methodologieën en Zweden presteert niet altijd het best. Maar het staat altijd aan of vlakbij de koppositie, ver boven landen die ervoor kozen hun volkeren op te sluiten.
Our World in Data schat het overtollige sterftecijfer in Zweden bijvoorbeeld op 5,6 procent, vergeleken met 10 procent in Groot-Brittannië en 14% in de Verenigde Staten. The Economist schat dit aantal op 180 per 100.000 inwoners, vergeleken met 345 in Groot-Brittannië en 400 in de Verenigde Staten.
De kloof wordt groter naarmate de langetermijngevolgen van de lockdown, van geestelijke gezondheidsproblemen tot gemiste kankeronderzoeken, zich manifesteren. En armoede heeft de neiging samen te hangen met een lagere levensverwachting. Volgens de OESO was de wereldeconomie eind 2021 2,9% kleiner dan zonder pandemie, maar die van Zweden was 0,4% groter.
Nee, er is geen manier om dit goed te praten. De mensen die opdracht gaven tot de lockdowns veroorzaakten onnodige armoede, ziekte en dood. Het was niet hun bedoeling, maar ze deden het toch.
